Het Nederlandse gemiddelde ≠ de gemiddelde Nederlander

De gemeenten in Nederland maken steeds meer gebruik van data om beleid te bepalen en om hun interventies te monitoren. Dit is natuurlijk goed nieuws, omdat hiermee kansen/risico’s in beeld komen die in eerste instantie over het hoofd werden gezien en omdat sommige problemen, waar allerlei projecten voor zijn opgestart, minder groot blijken te zijn dan gedacht. Data biedt een gefundeerde basis voor de ontwikkeling van visie en beleid en voorkomt dat er beslissingen worden gemaakt op basis van onderbuikgevoelens.

Vergelijken

Gemeenten maken tegenwoordig vaak gebruik van CBS cijfers, of kijken op “Waar staat je gemeente”, om hun gemeente te vergelijken met de rest van Nederland. Niet alleen gemeenten doen dit, maar ook bij allerlei andere instanties, in onderzoeken en in krantenartikelen wordt het Nederlandse gemiddelde als uitgangspunt genomen. Dit brengt me bij het volgende punt: Waarom wordt het Nederlandse gemiddelde als basis genomen? Is dit wel de beste manier om naar de data te kijken en zorgt dit echt voor een goed beeld van de sociaal-economische kenmerken in een bepaalde buurt, wijk of gemeente?

In ‘Van een landelijk beeld naar een lokale blik’, een onderzoek naar het dalende aantal jeugd Pgb’s sinds 2015, blijkt dat maar liefst 62% van de gemeenten sterk afwijkt van de landelijke trend. Er zijn dus meer gemeenten die zich in dit geval niet herkennen in het landelijke gemiddelde dan gemeenten die dit wel doen. Er zijn tal van andere voorbeelden te noemen waarin het Nederlandse gemiddelde op regionale/lokale schaal niet zoveel zegt. Als men alleen maar kijkt naar hoe het in een gemeente gaat ten opzichte van Nederland, dan gaat de betekenisgeving aan de cijfers vaak mis. Zo kan een verdubbeling van het aantal bijstandsuitkeringen in Meppel niet als groot probleem worden opgevat, omdat het er nog altijd minder zijn als gemiddeld in Nederland, waarin ook een Schilderswijk of Rotterdam Zuid worden meegenomen.

Buitengebied

Voor een buitengebied in Zeeland is een vergelijking met Nederland, waarin allerlei grote dichtbevolkte steden zijn meegenomen, niet relevant. Zeker omdat de grote steden met veel inwoners zwaarder meetellen voor het Nederlandse gemiddelde. In zo’n buitengebied zijn de omgevingsfactoren zo anders dan in de randstad, dat het niet gek is dat ze op basis van cijfers van elkaar verschillen.

Een afwijking van het Nederlandse gemiddelde is dus niet per definitie goed of slecht. Het geeft een voorzichtige indicatie van hoe een gemeente ervoor staat, maar voor meer context en een betere duiding van de cijfers, ligt het veel meer voor de hand om een gemeente te vergelijken met een andere gemeente met overeenkomstige kenmerken(gemeentegrootte, demografische opbouw) of met een gemeente uit dezelfde regio.

Is uw gemeente/regio geïnteresseerd in het maken van een gezamenlijk regiobeeld, of heeft u behoefte aan een monitor waarin gebenchmarkt kan worden met vergelijkbare/(buur)-gemeente? Wij helpen u graag verder!